Nhựa dùng một lần: Tác hại vô tận đến môi trường và hệ sinh thái

Mỗi năm, hàng triệu tấn nhựa được sử dụng một lần rồi vứt bỏ, gây ra tác động tiêu cực không chỉ đối với môi trường mà còn đến sức khỏe con người. Việc giảm bớt sử dụng nhựa dùng một lần đang trở thành một yếu tố quan trọng để bảo vệ hành tinh của chúng ta.

Những con số không biết nói dối

Theo Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc (UNEP), mỗi năm có hơn 400 triệu tấn nhựa được sản xuất và một nửa trong số đó là nhựa dùng một lần, thế nhưng chỉ gần 10% đồ nhựa dùng một lần được tái chế. Ước tính khoảng 19-23 triệu tấn rác thải nhựa đang đọng lại ở sông, hồ và biển. Ngoài ra, Báo cáo của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) cũng xác định rằng trong năm 2021, thế giới đã sử dụng 460 triệu tấn nhựa, gần gấp đôi so với con số ghi nhận năm 2000. Lượng rác thải nhựa cũng đã tăng hơn gấp đôi, lên 353 triệu tấn. Các hạt nhựa có kích thước nhỏ len lỏi vào thức ăn, nước và không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe con người và đa dạng sinh học. Nhựa dùng một lần gây hại cho sức khỏe con người và ô nhiễm môi trường từ đỉnh núi đến đáy đại dương. Cũng theo UNEP, mỗi người trên hành tinh tiêu thụ hơn 50.000 hạt nhựa mỗi năm, gây ra tác động nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe.

Nói riêng Việt Nam đang đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng từ rác thải nhựa. Mỗi năm, khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa được thải ra môi trường, trong đó có đến 90% được xử lý bằng cách chôn, lấp, đốt. Chỉ có khoảng 27% được tái chế, gây ra nhiều nguy cơ cho môi trường và sức khỏe cộng đồng. Khối lượng rác thải nhựa đổ ra biển mỗi năm khoảng 0,28 – 0,73 triệu tấn, gây ra ô nhiễm biển và đại dương. Việc phân loại, thu hồi và tái chế rác thải nhựa còn hạn chế, đặc biệt là trong lĩnh vực y tế. Điều này đang tạo ra một thách thức lớn trong việc bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Rác thải nhựa là tổng hợp toàn bộ vật dụng làm bằng nhựa (mà chủ yếu là nhựa PE) được thải ra môi trường. Đặc tính của rác thải nhựa là chúng không thể phân hủy được trong nhiều môi trường và tồn tại trong thời gian rất dài. Cụ thể:

• Chai nước: Phân hủy sau 450 – 1000 năm.

• Ống hút: Phân hủy sau 100 – 500 năm.

• Cốc, ly nhựa: Phân hủy sau 50 – 200 năm.

• Túi nhựa, túi ni lông: Phân hủy sau 500 – 1000 năm.

• Bỉm, tã lót: Phân hủy sau 250 – 500 năm.

Rác thải nhựa dùng một lần gây ra nhiều tác hại đến môi trường và hệ sinh thái

•  Ô nhiễm môi trường nước: Rác thải nhựa thường bị thải ra các dòng sông, hồ, và biển, gây ra ô nhiễm nước. Nhựa không phân hủy dễ dàng và có thể tồn tại trong môi trường trong hàng trăm năm. Các chất hóa học từ nhựa có thể rò rỉ ra nước, ảnh hưởng đến sức khỏe của sinh vật sống trong môi trường nước.

•  Nguy cơ cho động vật biển: Động vật biển thường pha trộn rác thải nhựa với thức ăn và nuốt phải chúng, dẫn đến tình trạng đói khát, tràn đầy dạ dày, hoặc tử vong. Những phần nhựa nhỏ, như microplastics, có thể xâm nhập vào cơ thể động vật, gây ra các vấn đề về sức khỏe.

•  Ảnh hưởng đến hệ thống thức ăn: Rác thải nhựa có thể ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái. Khi nhựa được nuốt phải bởi các loài động vật nhỏ, chúng có thể lan truyền lên các loài động vật lớn hơn qua chuỗi thức ăn.

•  Phá hủy đất: Khi rác thải nhựa được bỏ sai nơi, chúng có thể phá hủy môi trường đất. Sự tồn tại của nhựa có thể cản trở sự thoát nước, làm cho đất trở nên khô cằn và không thể trồng cây được.

•  Ảnh hưởng đến sức khỏe con người: Những hóa chất từ nhựa có thể phát tán vào môi trường, nước và thức ăn, ảnh hưởng đến sức khỏe của con người thông qua chuỗi thức ăn.

•  Ảnh hưởng đến du lịch và kinh tế địa phương: Rác thải nhựa gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến cảnh quan và môi trường ở các khu vực du lịch, ảnh hưởng đến ngành du lịch và kinh tế địa phương.

Để giảm bớt tác động của rác thải nhựa, cần có những biện pháp cần thiết

•  Giáo dục và nhận thức: Tăng cường chiến dịch giáo dục về tác động của rác thải nhựa.

• Khuyến khích tái chế và tái sử dụng: Hỗ trợ tái chế và phát triển cơ sở hạ tầng tái chế.

• Sản xuất thân thiện môi trường: Khuyến khích sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường và phát triển công nghệ thay thế nhựa.

• Hạn chế sử dụng nhựa một lần: Áp dụng biện pháp cấm túi nhựa một lần và hạn chế sử dụng đồ dùng nhựa một lần.

• Công nghệ tái chế: Đầu tư vào công nghệ tái chế nhựa để giảm bớt lượng rác thải.

• Hợp tác quốc tế: Hợp tác với các quốc gia khác để giải quyết vấn đề rác thải nhựa toàn cầu.

Rác thải nhựa đang gây ra những tác động nghiêm trọng và đa chiều đến môi trường, sức khỏe con người và hệ sinh thái toàn cầu. Từ việc ô nhiễm các nguồn nước và đất đai đến ảnh hưởng tiêu cực đến đa dạng sinh học và sức khỏe của cộng đồng, rác thải nhựa đang trở thành một vấn đề khẩn cấp cần được giải quyết. Để bảo vệ hành tinh của chúng ta, chúng ta cần hành động ngay bây giờ để giảm thiểu sự sử dụng và tái chế rác thải nhựa, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của các giải pháp và công nghệ thân thiện với môi trường. Chỉ thông qua sự hợp tác và nỗ lực chung của toàn cầu, chúng ta mới có thể đạt được một môi trường sạch sẽ và bền vững cho tương lai.

Bài báo cáo tham khảo thông tin từ các bài viết sau:

1. Turning off the Tap: How the world can end plastic pollution and create a circular economy | UNEP – UN Environment Programme
2. OECD: Thế giới đã sử dụng 460 triệu tấn nhựa năm 2021 (kinhtemoitruong.vn)
3. Hơn 400 triệu tấn nhựa được sản xuất mỗi năm đi về những đâu? (kinhtemoitruong.vn)